سخاوت امام

همچنین در روایت آمده است که روزی تنگدستی رو به امام(ع) نمود، گفت:" به من به اندازه جوانمردی و مروتت عطا کن." امام (ع) پاسخ داد:" چنین کاری از توان من خارج است." شخص نیازمند که متوجه خطای خویش شده بود، دوباره گفت:" به من به قدر جوانمردی خودم عطا کن." امام (ع) پاسخ داد:" چنین کنم" پس رو به خادم خویش کرده فرمود:" به او صد دینار بده."(3)

همچنین، از امام(ع) دعاهایی نقل شده است که همگی سرشار از روح بندگی و انس با حضرت معبود و توکل بر ذات احدی اوست. از جمله آن که می فرمود:" یا من دلّنی علی نفسه و ذلل قلبی بتصدیقه اسالک الامن و الایمان فی الدنیا و الاخرة"(6)؛ " ای کسی که مرا به سوی خودت رهنمون گشتی و دلم را به واسطه تصدیق خود آرام گرداندی. از تو ایمان و امنیت در دنیا و آخرت را خواستارم."

یکی از مظاهر شگفت انگیز علم امام(ع) که از علم لایزال الهی سرچشمه می گرفت، تسلط او بر همه زبان ها بود. اباصلت هروی می گوید: امام رضا(ع) با هر یک از مردمان به زبان خودش صحبت می کرد و چون در این خصوص با او سخن گفتم فرمود:" ای اباصلت من حجت خدا بر تمام مردم هستم و ممکن نیست خدا حجتی را برای قومی برگزیند در حالی که زبان آن قوم را نمی داند..."(9)

سخن در باب کمالات امام علی بن موسی(ع) بسیار است و مجال این نوشتار اندک. از این رو، سخن را خاتمه می دهیم و از خداوند، توفیق پیروی از آن امام همام(ع) و سایر پیشوایان دین را طلب می کنیم.

پانوشتها:

1- عیون اخبارالرضا، ج2،ص 178.

2- مناقب، ج 4، ص390.

3- همان .

4- بحارالانوار،ج 49، ص91.

5- الاتحاف یحب الاشراف، ص 59.

6- اصول کافی،ج 2، ص 579.

7- الارشاد، ج 2، ص261.

8- اعلام الوری،ج 3، ص4.

9- مناقب، ج 4، ص362.

در آن زمان که کلک صنع بر آبی و خاکی رقم زد، یگانه دادار هستی بخش از سر لطف و کرم به آدمی دانش آموخت «وَعَلَّمَ آدَمَ الأَسْمَاء کُلَّهَا ثُمَّ عَرَضَهُمْ عَلَى الْمَلاَئِکَةِ فَقَالَ أَنبِئُونِی بِأَسْمَاء هَؤُلاء إِن کُنتُمْ صَادِقِینَ»؛ و [خدا] همه [معانى] نامها را به آدم آموخت ‏سپس آنها را بر فرشتگان عرضه نمود و فرمود اگر راست مى‏گویید از اسامى اینها به من خبر دهید. (بقره/31) خداوند فرشتگان را برای فراگیری این دانش به انسان ارجاع داد «قَالَ یَا آدَمُ أَنبِئْهُم بِأَسْمَآئِهِمْ فَلَمَّا أَنبَأَهُمْ بِأَسْمَآئِهِمْ»؛ فرمود اى آدم، ایشان را از اسامى آنان خبر ده. (بقره/33)

این شیوه در آغاز نهضت بزرگ اسلام نیز به روشنی دیده می شود. حرکت تاریخی و سرنوشت ساز پیامبر گرامی اسلام و تمدن تابناک فرهنگی اسلام با نزول اولین آیات قرآن که با فعل امر « اقرء» یعنی بخوان، آغاز شد. پیامبر اکرم (ص) بر اساس این امر مهم، بنیان اسلام را بر تفکر و تحصیل علم و دانش و کسب معارف و فضایل استوار ساخت و مسلمانان به موجب این تعلیم اساسی، در طول زمانها توانستند بزرگ‌ترین تمدن جهانی را با دست‌یابی بر قوانین علمی و ترقّی و تعالی در رشته‌های گوناگون و کشفیات فراوان در زمینه های علمی و تجربی پی‌ریزی کنند.

واژه کتاب در قرآن کریم 230 بار به کار رفته است که 49 بار، مراد قرآن است و در مواردی هم تورات، انجیل، نامه عمل، لوح محفوظ و ... منظور می باشد.

در روایات، از قرآن به عنوان "کتاب" و "الکتاب" فراوان یاد شده و ابعاد آموزشی و هدایتی و حق گستری آن بیان شده است. مشهورترین این روایات، حدیث شکوهمند "ثقلین" است.

همان‌گونه که کتاب از دیرباز، حافظ و احیاکننده تفکر و اندیشه‌های والا و منبع عظیمی بوده است که طالبان علم، اندیشه و حقیقت را سیراب نموده است، امروزه نیز می‌تواند وسیله‌ای مطمئن و کارآمد در بهینه‌سازی فضای فرهنگی جامعه به شمار آید.

کتاب و کتاب‌خوانی در رشد حیات اجتماعی تأثیر بسزایی دارد. روح یک جامعه در پرتو این مهم بارور می‌شود و به همین دلیل میراث فرهنگی و تمدن اسلامی همیشه سرشار از کتابهای بزرگانی است که افتخار جامعه بشری بوده و همه همت اولیای دین اسلام بر این بوده است که بندگان خدا را به سوی روشنایی کتاب رهنمون شوند. چنانکه کلام الهی با توجه به قلم آغاز شده: «علم بالقلم» و در جایی دیگر می فرماید: «ن و القلم و ما یسطرون»

امام صادق علیه السلام می فرماید:« اِحْفِظوُا بِکُتُبِکُمْ فِاِنَّکُمْ سوُفَ تَحْتاجوُنَ الیْها»؛ «کتابهایتان را حفظ کنید زیرا که نیازمند آنها خواهید شد».

این بیان شیوای ششمین پیشوای شیعیان بیان کننده اهمیت فرهنگ نوشتاری و فراتر از آن مراجعه به نگاشته‌های پیشینیان و در یک کلمه اهمیت کتاب و کتاب خوانی است. موضوعی که امروز به مناسبت روز کتاب و کتاب‌خوانی از آن سخن خواهم گفت.

کتاب‌ و کتابخوانی‌ در ایران‌

کشور ایران‌ از دیرباز جزء اولین‌ کشورهایی ‌بوده است که‌ به‌ خاطر چاپ‌ اولین‌ کتابها در دنیا با این‌«واژه» آشنا شد. از زمان‌ سامانیان‌ و پیش ‌از آن‌، مقالات‌ مختلف‌ به‌ صورت‌ کتاب‌ درآمد و حتی‌ پیش‌ از آن‌ نسخه‌های‌ خطی‌ تا به‌ امروز باقی‌ مانده‌ که همه نشان‌دهندۀ پیشینه بسیار کهن کتاب و کتاب‌خوانی در ایران است.

ایرانیان جزء اولین‌ مردمانی‌ بودند که‌ با کتاب‌ و کتاب‌خوانی‌ آشنا شدند و این‌ امر تا به‌ امروز باقی‌ مانده است‌.

هم‌ اکنون‌ در این‌ کره‌ خاکی‌، کتابخانه‌های‌زیادی‌ وجود دارد که‌ دهها هزار جلد در آن ‌کتاب‌ جای‌ گرفته‌ است‌ و افرادی‌ در این‌ دنیای‌ پهناور هستند که‌ کتابخانه‌های‌ شخصی‌ دارند و زندگی‌شان‌ را کتاب‌ گرفته‌ و دیوانه‌وار عاشق‌ این‌دوست‌ بی‌زبان‌ هستند. چه‌ تجربه‌های‌ ارزانی ‌از رهگذر تجارب‌ دیگران‌ و دست‌ نوشته‌هایشان‌ در اختیار نسل‌ کنونی‌ قرار گرفته است. حکیمی‌ می‌گوید: وقتی‌ احساس‌ می‌کنید دگر هیچ‌ دوستی‌ برایتان‌ باقی‌ نمانده‌، به‌ قفسه‌ کتابهایتان‌ مراجعه‌کنید.

ملک ملک سخن امیر مؤمنان می‌فرمایند: «الکتب بساتین العلماء»؛ کتابها‌، باغ‌ و بوستان‌ دانشمندان‌ است. پس بیاید به مرغزار سر سبز و مصفای کتاب پا نهیم و در دامن طبیعت آرامش‌بخش آن، روح و جان خویش را صیقل دهیم.‌

معبودا، توفیقمان ده تا شب قدرت را قدر بدانیم و الهی العفومان را اجابت کن و همه شبهایمان را سلام هی حتی مطلع الفجر قرار ده.

خدایا، تو از ما خواستی که از هر که به ما ظلم نمود در گذریم و ما به خود ظلم کرده ایم پس تو هم از ما در گذر...
خدایا، تو به ما امر نمودی که سائل و فقیر را از در منزلمان نرانیم؛ اکنون خدایا این منم که به درگاهت سائلم پس مرا مران جز آنکه حاجاتم را رفع کنی  ...

خدایا، تو ما را فرمان دادی که به همه احسان کنیم و از آنچه به ما بخشیده ای ببخشیم اکنون ما نیاز به احسان تو داریم و ما بندگان تو هستیم؛ پس جسم و روح ما را از آتش دوزخت رها کن.

پروردگار من، مقرر فرمای که دستهای من در خیر و صلاح مردم به کار افتد و همچنان دست کار گر مرا از منت گذاری و دل آزاری ایمن دار و زبان مرا از خودستایی و تفاخر خاموش فرمای.

خداوندا، بدانسان که در چشم  مردم بر مقام من می افزایی در چشم من از مقام من بکاه و به میزان عزتی که در اجتماع به من ارزانی همی فرمایی مرا به ذلت نهانی من آشنا ساز تا شخصیت خویش را هرگز فراموش نکنم و پای از گلیم خویش فراتر نگذارم.    

خدایا، اگر بنده ای در حق من به کاری دست زده که تو او را از آن باز داشته ای، یا آبروی مرا ، که تو حرمت آن را بر او لازم گردانیده ای، به ناحق ریخته است و در این حال از دنیا رفته یا زنده است و حق من بر گردن وی باقی است او را در ستمی که بر من روا داشته بیامرز و در حقی که از من با خود برده است. پس ای مهربان‌ترین مهربانان، بر من رحمت آور و از من در گذر ای صاحب بزرگی و بخشندگی و توبه ام را بپذیر که تو توبه پذیر و مهربانی.

آمین یا رب العالمین

شب قدر، شب نزول قرآن و پرواز نماز امیر بیان، حضرت علی (علیه السلام) از رواق خون گرفته محراب بندگی است. شبی بهتر از هزار ماه که بندگان در بارش غفران و تابش قرآن، ضمیر افلاکی خود را از این خاکدان به ملکوت خدای رحمان سیر می‌دهند و در این سیر به سوی حق آینده‌ای روشن را برای خود رقم می‌زنند.

شب قدر است و طی شد نامه هجر                       سلام فیه حتی مطلع الفجر       (حافظ)

شب قدر پیوند ناگسستنی با مَلِک مُلک بیان، امیر عرصه زبان، امام عارفان، حضرت علی بن ابی‌طالب نیز دارد. چهارده قرن است که ندای «فزت و رب الکعبه» آن شمس رهگشا در گوش جان و جهان طنین یقین و حقیقت افکنده و هر انسان دور اندیش و آینده‌نگری را به اندیشه واداشته تا در این شب فیض و رحمت با خویشتن‌نگری و معرفت‌اندوزی، به خود و جهان پیرامون زیباتر بنگرد و گذشته را چراغ فرار راه آینده خویش سازد.

«علی رب النوع انواع گوناگون عظمتها، قداستها، زیباییها و احساسهای مطلق است از آن گونه مطلقه ایی که بشر همواره دغدغه دیدن و پرستیدنش را داشته و هرگز نبوده و معتقد شده بود که ممکن نیست در کالبد یک انسان تحقق پیدا کند  و ناچار ، می‌ساخته است.

علی نیازهایی را که در طول تاریخ ، انسانها را به خلق نمونه های خیالی و به ساختن الهه ها و رب النوع‌های فرضی می‌کشانده در تاریخ امروز اشباع می کند.

و از همه شگفت تر همه فضایل مطلقی را که ما ناچار در اسطوره‌ها و رب النوع‌های مختلف می‌بینیم؛ چرا که تصور می کردیم این احساسهای مطلق در یک رب النوع، حتی فرضی قابل جمع نیست او در یک اندام عینی جمع کرده است.»  (دکتر علی شریعتی، علی حقیقتی بر گونه اساطیر)

خجسته باد نام خداوند، نیکوترین آفریدگاران

که تو را آفرید

از تو در شگفت هم نمی توانم بود

که دیدن بزرگیت را چشم کوچک من بسنده نیست

مور

چه می داند که بر دیواره اهرام می گذرد

یا بر خشتی خام

تو

آن بلند ترین هرمی که فرعون تخیل می تواند ساخت

و من

آن کوچک‌ترین مور

که بلندای تو را در چشم نمی تواند داشت

پایی را به فراغت بر مریخ هشته ای

زلال چشمان را با خون دل آغشته

ستارگان را از سر طیبت می شکنی

یا در جیب جبریل می نهی

یا به فرشتگان دیگر می دهی

چگونه که اینچنین بلند بر زبر ما سوا ایستاده ای

در کنار تنور پیرزنی جای می گیری و در بازار تنگ کوفه

تاکنون اقیانوسی را ندیده بودم که عمود بر زمین بایستد

تاکنون خداوندگاری را ندیده بودم

که مشکی کهنه بر دوش کشد

و پای افزاری کهنه به پا کند

و بردگان را برادر باشد

در احد

که گلبوسه زخم ها تنت را دشت شقایق کرده بود

مگر از کدام باده مهر مست بودی

که با تازیانه هشتاد ضربت بر خود حد زدی!

کدام وامدارترید؟

دین به تو یا تو بدان

هیچ دینی نیست که وامدار نگاه تو نیست

لبخند تو اجازه زندگیست

شگرفی تو

عقل را دیوانه می کند

و خرد را به خود سوزی وا می‌دارد

و چون از این آمیزه خون و اشک

جامی به هر سیاه مست دهند

قالب تهی خواهد کرد

آیا خدا نیز در «تو» به شگفتی در نمی نگرد!؟

فتبارک الله

تبارک الله

تبارک الله احسن الخالقین

خجسته باد نام خداوند، نیکوترین آفریدگاران

و نام «تو»

که نیکو ترین آفریدگانی

موسوی گرمارودی

ای مردم،

ماه خدا با برکت و رحمت و آمرزش به سوی شما رو کرده است.

ماهی که نزد خدا، بهترین ماه هاست و روزهایش بهترین روزها و شب هایش بهترین شب ها و ساعت هایش بهترین ساعت هاست.

ماهی که در آن شما را به مهمانی خدا دعوت کرده اند و شما در آن از اهل کرامت خدا شده اید.

نفس های شما در آن ثواب تسبیح و ذکر خدا دارد و خواب شما ثواب عبادت.

اعمال شما در آن پذیرفته است و دعاهای شما مستجاب، پس، از پروردگار خویش با نیت های راستین و دل های پاک، بخواهید که توفیق روزه این ماه و تلاوت قرآن در آن را به شما عنایت فرماید. شقی و بدبخت، آن کسی است که در این ماه بزرگ، از آمرزش خدا بی بهره شود.

در این ماه با گرسنگی و تشنگیتان، گرسنگی و تشنگی روز قیامت را بیاد آورید.

به فقیران و درماندگان کمک و تصدیق کنید.

به پیران و کهنسالان احترام و ارج بنهید.

به کودکانتان ملاطفت و مهربانی کنید.

با خویشاوندان رفت و آمد داشته باشید.

زبان خود را از گفتار ناشایست نگاه دارید.

دیدگان خود را از دیدن ناروا و حرام بپوشانید و گوش های خود را از شنیدن آنچه نادرست است، باز دارید.

با یتیمان مردم مهربانی کنید تا بعد از شما با یتیمان شما مهربانی کنند.

از گناهان خود به سوی خدا توبه و بازگشت کنید.

در اوقات نماز، دست های خود را به دعا بردارید، زیرا که وقت نماز بهترین ساعت هاست و در این اوقات، حق تعالی با رحمت، به بندگانش می نگرد و اگر با او مناجات کنند، پاسخشان دهد و چنانچه او را ندا کنند لبیکشان گوید و اگر از او بخواهند عطا کند و چون او را بخوانند مستجابشان گرداند.

ای مردم،

جان هایتان در گرو اعمال شماست. پس با طلب آمرزش از خدا، آنها را از گرو، خارج کنید. پشت شما از بار گناهان سنگین است، پس با طول دادن سجده ها، آنها را سبک گردانید و بدانید که حق تعالی به عزت خود سوگند یاد کرده است که نمازگزاران و سجده کنندگان در این ماه را عذاب نکند و در روز قیامت آنها را از آتش دوزخ درامان دارد.

ای مردم،

هر که از شما روزه دار مومنی را در این ماه افطار دهد، نزد خدا پاداش بنده آزاد کردن و آمرزش گناهان گذشته اش را خواهد داشت.

برخی ازاصحاب گفتند: یا رسول الله! همه ما قادر به انجام آن نیستیم، حضرت فرمود: با افطار دادن روزه داران، از آتش جهنم بپرهیزید اگرچه به نصف دانه خرما و یا به یک جرعه آب باشد.

ای مردم،

هر که اخلاق خود را در این ماه نیکو کند، از صراط، آسان بگذرد، آن روز که قدم ها، بر آن بلغزد. هر که در این ماه کارهای غلامان و مستخدمان خود را سبک گرداند، خدا در قیامت حساب او را آسان کند.

هر که در این ماه از آزار رساندن به مردم خودداری کند، حق تعالی، روز قیامت، خشم خود را از او باز دارد.

هر که در این ماه یتیم بی پدری را گرامی دارد، خدا او را در قیامت عزیز گرداند.

هر که در این ماه صله رحم کند و با خویشان بپیوندد، خدا او را در قیامت به رحمت خود واصل گرداند و هر که در این ماه رابطه اش را باخویشان خود قطع کند، خداوند در قیامت رحمت خود را از او دریغ نماید.

هر که در این ماه نماز مستحبی بپا دارد، خداوند او را از آتش جهنم برهاند و کسی که نماز واجبی بجا آورد، خداوند ثواب هفتاد نماز واجب در ماه های دیگر را به اوعطا کند.

هر که در این ماه بسیار بر من صلوات فرستد، خداوند کفه سبک اعمال او را سنگین گرداند. کسی که در این ماه یک آیه از قرآن تلاوت کند، ثواب کسی را دارد که در ماه های دیگر قرآن را ختم کرده باشد.

ای مردم،

درهای بهشت در این ماه گشوده است، از پروردگار خود بخواهید که آنها را بر روی شما نبندد و درهای جهنم در این ماه بسته است از خدا بخواهید که آنها را بر روی شما نگشاید.

شیاطین در این ماه در غل و زنجیرند، از خدا بخواهید که آنها را بر شما مسلط نگرداند.

علی (ع) فرمود: در این حال از جا برخاسته و عرض کردم: ای پیامبر خدا! برترین اعمال در این ماه چیست؟

حضرت فرمود: ای اباالحسن! برترین اعمال در این ماه پرهیز از محرمات است.

ترجمه خطبه شعبانیه